[franki]

W JW skradziono pewne elementy metalowe na kwotę ok kilka tysięcy zł ( tzn wartość złomu ok 300zł). Sprawcy nieujęto i sprawę umorzono. Jednak żołnierzowi, który odpowiadał materialnie za skradziony sprzęt zarzucono niedopełnienie obowiązków ( miał zgodnie z instrukcją sprawdzać mienie raz na pół roku, sprawdzał częściej - raz na miesiąc a mimo to zrzucono mu niedopełnienei obowiązków). Jaka kara może mu grozić, jeśli takowe niedopełenie obowiązków zostanie mu udowodnione?
Czy niedopełenienie obowiązków traktowane jest jako przestępstwo umyślne czy nieumyślne?

[Łukasz Bieryło]

Kwestie związane z odpowiedzialnością majątkową żołnierzy uregulowane są w ustawie z dnia 25 maja 2001 r. o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy (Dz.U. z 2001 r. Nr 89 Poz. 967 z późn. zm.). Ustawa ta określa zasady tej odpowiedzialności w przypadku wyrządzenia szkód (w mieniu Skarbu Państwa znajdującym się w dyspozycji komórek organizacyjnych Ministerstwa Obrony Narodowej) przez żołnierzy na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania przez nich obowiązków służbowych.
Pytanie dotyczyło skutków udowodnienia niedopełnienia obowiązków. Przede wszystkim należy więc zauważyć, że żołnierz będzie musiał szkodę naprawić. Wysokość odszkodowania uzależniona będzie od tego, czy niedopełnienie obowiązków było umyślne czy nieumyślne. W pierwszym przypadku żołnierz jest obowiązany do naprawienia szkody w pełnej wysokości (art. 9 ustawy). W drugim, ma obowiązek zapłaty odszkodowania w wysokości rzeczywistej straty, jednak odszkodowanie nie może przewyższać kwoty trzymiesięcznego uposażenia przysługującego żołnierzowi (art. 7 ustawy).
Ponadto, zgodnie z art. 8 ustawy, jeżeli żołnierz dojdzie do porozumienia z organem co do naprawienia szkody wyrządzonej nieumyślnie (i zawrą w tym przedmiocie umowę), to jest możliwość obniżenia wysokości odszkodowania – uwzględniane są wtedy wszystkie okoliczności sprawy, a w szczególności stopień winy żołnierza i jego dotychczasowy stosunek do obowiązków służbowych. Możliwe jest również umorzenie należności z tytułu odszkodowania (w całości lub części). Przesłanki ku takiemu rozstrzygnięciu zawiera art. 16 ustawy.
Tryb dochodzenia przez organ roszczeń odszkodowawczych omówiono w art. 15 ustawy i rozporządzeniach wykonawczych w nim wskazanych.
Należy również stwierdzić, że obowiązek dowodowy wykazania okoliczności uzasadniających odpowiedzialność majątkową żołnierza oraz wysokość wyrządzonej szkody spoczywa na organie wojskowym (art. 4 ustawy).

Ponadto zgodnie z art. 356 § 1 kodeksu karnego „żołnierz, który, po wyznaczeniu go do służby lub będąc w służbie, narusza obowiązek wynikający z przepisu lub zarządzenia regulującego tok tej służby, przez co stwarza bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania szkody, której wyznaczona służba miała zapobiec, podlega karze ograniczenia wolności, aresztu wojskowego albo pozbawienia wolności do lat 3”. Opisane przestępstwo jest występkiem umyślnym. Ocena, czy dane postępowanie umożliwiło narażenie na szkodę określony interes służbowy Sił Zbrojnych, możliwa jest dopiero po ustaleniu, jaki był zakres działań danej służby i ochronie jakich dóbr prawnych ona służyła.
Jeśli zaś następstwem czynu jest szkoda (a nie tylko „bezpośrednie niebezpieczeństwo jej powstania”), kara jest surowsza (pozbawienie wolności od 3 miesięcy do lat 5 - § 2). Ten kwalifikowany typ przestępstwa wymaga wystąpienia umyślności lub też tzw. „winy kombinowanej”. Szkodą, której dana służba miała zapobiec, jest pewien uszczerbek danego dobra prawnego chronionego przez szczególny obowiązek służbowy wyznaczonego do danej służby żołnierza. Nie musi mieć ona nawet wymiaru materialnego.
Ściganie w/w przestępstwa następuje na wniosek dowódcy jednostki (art. 356 § 3 k.k.).

[franki]

A jeśli dany żołnierz jest odpowiedzialny za powierzony sprzęt i powierza ten sprzęt lub przekazuje w użytkowanie ( zgodnie z obowiązującymi w danej jednostce instrukcjami i wytycznymi) innej osobie, która ten sprzęt przejmuje za podpisem , to czy takiego żołnierza można ukarać za niedopełnienie obowiązków jeśli powierzony sprzęt zaginie lub zostanie skradziony osobie której został powierzony(przekazany) ?

[Łukasz Bieryło]

Kwestie związane z odpowiedzialnością majątkową żołnierzy uregulowane są w ustawie z dnia 25 maja 2001 r. o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy (Dz. U. z 2001 r. Nr 89, poz. 967 z późn. zm.).
Pytanie dotyczyło skutków udowodnienia niedopełnienia obowiązków w sytuacji przekazania ich innej osobie.
W pierwszej kolejności należy stwierdzić, iż opisany stan faktyczny zawiera wiele niewiadomych, które uniemożliwiają jednoznaczną ocenę prawną sytuacji. Przede wszystkim nie posiadamy jakichkolwiek danych na temat wewnętrznych przepisów obowiązujących w wojsku, jakimi są instrukcje czy wytyczne. Z opisu danej sytuacji nie wynikają również żadne konkretne wiadomości na temat opisywanego powierzenia obowiązków innej osobie.
Z punktu widzenia prawa sytuacja będzie się przedstawiać inaczej, jeżeli owo powierzenie obowiązków było wykonaniem konkretnego rozkazu służbowego, a inaczej jeżeli fakt przekazania obowiązków został podyktowany indywidualną wolą osoby je wykonującej. Wówczas osoba „przekazująca”, zgodnie z art. 429 KC w zw. z art. 1 pkt 2 ustawy o odpowiedzialności majątkowej żołnierzy, odpowiedzialna jest za szkodę wyrządzoną przez sprawcę (osobę, której dane obowiązki zostały przekazane), chyba, że nie ponosi ona winy w wyborze albo gdy obowiązki zostały przekazane osobie, która w zakresie swej działalności trudni się ich wykonywaniem, co nawiązuje do problematyki, o której wcześniej. Wina w wyborze to brak należytej staranności przy wyborze osoby, której powierzona jest czynność (np. niesprawdzenie umiejętności tej osoby, nieudzielenie niezbędnych pouczeń i wskazówek, niewzięcie pod uwagę małego doświadczenia zawodowego czy życiowego). Jeśli stwierdzi się brak takiej staranności, to odpowiedzialność będzie spoczywać na osobie powierzającej mienie.
Okolicznością, która mogłaby ograniczyć odpowiedzialność żołnierza powierzającego mienie jest przyczynienie się innej osoby do powstania szkody. W takim przypadku żołnierz nie ponosi odpowiedzialności w takim zakresie, w jakim inna osoba przyczyniła się do jej powstania (art. 5 pkt 1 ustawy). Zakładając, że powołane instrukcje czy zarządzenia są aktualne i przekazanie mienia nastąpiło zgodnie z procedurą, odpowiedzialność osoby powierzającej może zostać zmniejszona. Stopień przyczynienia się określi dowódca zgodnie z § 13 rozporządzenia z dnia 21.11.2001 r. w sprawie odpowiedzialności majątkowej żołnierzy za wyrządzone przez nich szkody, wydanego na podstawie w/w ustawy.
Ostatnią okolicznością, która może uwolnić od odpowiedzialności majątkowej za szkodę jest wykazanie, że powstała ona z przyczyn niezależnych od żołnierza, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez jednostkę organizacyjną warunków umożliwiających prawidłowe zabezpieczenia powierzonego mienia (art. 11 ust. 2).
W pozostałych sytuacjach żołnierz odpowiada w granicach rzeczywistej straty za szkodę w mieniu powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo wyliczenia się.
Oprócz tego art. 359 k.k. stanowi, że żołnierz, który, nie dopełniając obowiązku w zakresie ochrony lub nadzoru nad bronią, amunicją, materiałem wybuchowym lub innym środkiem walki, powoduje choćby nieumyślnie ich utratę, podlega karze aresztu wojskowego albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Ponadto żołnierz, który, po wyznaczeniu go do służby lub będąc w służbie, narusza obowiązek wynikający z przepisu lub zarządzenia regulującego tok tej służby, przez co stwarza bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania szkody, której wyznaczona służba miała zapobiec, podlega karze ograniczenia wolności, aresztu wojskowego albo pozbawienia wolności do lat 3.

[franki]

Mienie zostało przekazane protokołem inwentaryzacji zdawczo-odbiorczej osobie wyznaczonej zarządzeniem (pisemnym) z-cy dowódcy, a osoba której na polecenie przełożonego przekazano mienie, odpowiada za mienie od szeregu lat w swojej jednostce organizacyjnej. Na protokole jest są podpisy osoby zdającej z zaznaczeniam, iż jest to osoba zdająca oraz przejmującej z zaznaczeniem, iż jest to osoba przejmująca.

[Radca WP]

Witam serdecznie,

w nawiązaniu do poruszonego problemu chciałbym przedstawić wydaje mi się dość ciekawe i zapewne sporo wnoszące do tematu wiadomości.

Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 12 marca 1982 r.
IV PR 39/82

Szkodę należy rozumieć jako wyliczony rachunkowo uszczerbek w mieniu powierzonym pracownikowi, co z reguły następuje w oparciu o dowód z opinii biegłego. Pod pojęciem zaś wysokości odszkodowania - należność obciążającą pracownika, która odpowiada takiej części lub całości szkody, której powstanie pozostaje w związku przyczynowym z zaniedbaniami pracownika w wykonywaniu jego obowiązków.

Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 13 czerwca 1985 r.
IV PR 103/85
OSNCP 1986/3 poz. 36

Nieobecność pracownika materialnie odpowiedzialnego w pracy przez okres przekraczający 35 dni oraz brak sporządzenia w takim wypadku przez zakład pracy inwentaryzacji (§ 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 października 1974 r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie - Dz. U. 1974 r. Nr 40 poz. 236) nie uzasadnia sama przez się oddalenia powództwa z tytułu powstałego niedoboru. Okoliczności te bierze sąd pod uwagę przy ocenie zakresu odpowiedzialności materialnej pracownika, któremu mienie zostało powierzone, a który w pracy był nieobecny przez okres przekraczający 35 dni (§ 26 powołanego rozporządzenia).


Pozdrawiam Radca WP